قالب بندی بتن

1- مقدمه

به موازات رشد ساخت بتنی در قرن بیستم، استفاده از عناصر معماری که بیانگر بستر فرهنگی هر جامعه می باشد، نیز به ساخت و ساز افزوده شده است. بتن مورد استفاده در ساخت عناصر، نام بتن معماری بخود گرفته و برای خود دو کاربرد را تعریف می کند : اولا به عنوان نوعی مصالح سازه ای عمل می کند و ثانیا با ایجاد رویه سطحی مورد نظر به عنوان یک امکان معماری محسوب می شود، افزون بر این بی هیچ تردیدی میتوان گفت که قالب بندی بخش مهمی از فرایند ساخت سازه های بتنی و عناصر معماری را تشکیل میدهد، بطوریکه با پیچیده تر شدن سازه، طراحان قالب نیز مجبور به ابداع روشهای نوینی برای قالب بندی بخصوص قالب بندی بتن معماری کرده است . طراحی و قالب بندی بتن، نیازمند تکنولوژی بالا و ایجاد تدابیری هوشمندانه و امکانات و تمهیداتی خاص است که با پذیرش این اصل، در قالب بندی بتن معماری باید در انتخاب مصالح طراحی و ساخت قالب بتن ها، همچنین ریختن و متراکم ساختن نوع بتن بسیار دقت کرد تا از ایجاد سوراخهای زیر سطحی، انحراف یا جنبه های زشت دیگر در سطح تمام شده، جلوگیری شود و تمامیت بافت سطحی و ترکیب آن حفظ گردد.

2- تعریف قالب بندی

سیستم تکیه گاه کلی بتن تازه ریخته شده یا نیمه عمل آمده شامل قالب یا پوشش قالب که با بتن در تماس است، همچنین اعضای تکیه گاهی شامل شمعها، شمعهای مجدد، یراق آلات مهارها و یراق آلات مربوطه

3- مصالح و لوازم قالب بندی

انتخاب مصالح قالب بندی باید براساس حداکثر صرفه اقتصادی برای پیمانکار و متناسب با ایمنی و کیفیت مورد نیاز کار تمام شده صورت گیرد

پوشش قالب

پوشش قالب ماده ای است که سطح تماس قالب ها را می پوشاند. پوشش قالب بتن معماری باید از کیفیت مناسبی برخوردار باشد تا یکنواختی سطوح بتنی در موارد استفاده متعدد حفظ شود و تغییر شکل خمشی در حد مناسب کنترل گردد. تخته چند لایی، فولاد، پلاستیک مسلح به الیاف شیشه و آلومینیم همگی پوششهای مناسبی برای قالب محسوب میشوند. درجه ودسته مواد مورد نیاز بر اساس مشخصات فشار، قاب بندی و تغییر شکل خمشی انتخاب می شوند و باید مطمئن شد که مصالح انتخاب شده شرایط مشخصات فنی بافت سطحی بتن را برآورده می سازد.

قالب بندی سازه ای (تیر تکیه گاه)

تکیه گاه قالب بندی را می توان از طریق اعضای چوبی، فولادی یا آلومینیمی فراهم ساخت که برای برآورده ساختن مشخصات فنی معماری به قدر کافی مستقیم و صلب هستند.

روکش قالب

ورق، صفحه یا ماده ورقه ای که مستقیما به سطح داخلی قالبها متصل می گردد تا بافت سطحی و کیفیت بتن تمام شده بهبود یا تغییر پیدا کند. از نظر سازه ای نیازی به روکش نیست. در صورت جزئیات و ساخت دقیق چوب، پلاستیک صلب، مواد ارتجائی و پلاستیکهای مسلح به الیاف شیشه همگی برای روکش قالب مناسب اند.

بست قالب

بست قالب بتن یک واحد کششی است که برای ثابت نگه داشتن قالب های بتن در مقابل فشار جانبی بتن سخت نشده بکار می رود. مجموعه بست قالب بتن معماری باید علاوه بر فراهم ساختن امکان محکم کردن قالب ها، از نوعی باشد که فاصله هیچ فلزی از سطح بتن از 38 میلیمتر برای بستهای فولادی و 25 میلیمتر برای بستهای فولادی ضد زنگ کمتر نباشد. این بستها را نباید به گوشواره، مخروط، واشر یا وسایلی مجهز کرد که در سطح بتن فرورفتگی هائی کمتر از قطر وسیله ایجاد می کنند، مگر آنکه طور دیگری دستور داده شده باشد. بستها باید اتصالات کیپ یا سوراخهای آببندی داشته باشند تا از نشت ملات از طریق سوراخهای موجود در قالب جلوگیری شود.

فاصله نگهدارهای جانبی قالب بتن

فاصله نگهدار جانبی قالب وسیله ای است که فاصله مورد نظر را در میان قالب قائم و میلگردهای آرماتوربندی حفظ می کند. بلوکهای چوبی و بتنی، اشکال پلاستیکی و همان تکیه گاههای ساخته شده از میله های فلزی که برای حمایت میلگردهای افقی مورد استفاده قرار میگیرند نمونه ای از فاصله نگهدارها می باشند. وجود فاصله نگهدارهای جانبی بویژه در بتن معماری جهت حفظ پوشش بتنی کافی بر روی میلگردهای آرماتور بندی و جلوگیری از ایجاد رگه های زنگ بر روی سطوح بتنی بسیار مهم است. فاصله نگهدارهای پلاستیکی، پوشش پلاستیکی یا سرامیکی یا زنگ ناپذیر را باید طوری به میلگردهای آرماتور بندی متصل کرد که در طول بتن ریزی و لرزش جا به جا نشوند. تعداد و مکان فاصله نگهدارهای جانبی باید با توجه به شرایط کار کافی باشد. اما به هر حال فاصله آنها هرگز نباید از 8,1 متر بیشتر شود و در ضمن باید همیشه حالت پس و پیش داشته باشد.

4- اندودها و رها سازها

اندودها

اندود ماده ای است که با استفاده از قلم، غوطه وری، کهنه یا افشانه و غیره جهت حفاظت از ماده قالب و تسهیل جداسازی آن از بتن بکار میرود. این مواد معمولا بصورت مایع در حین ساخت یا در کارگاه بر روی سطوح تماس قالب مورد استفاده قرار می گیرند. هدف از کاربرد اندودها یک یا چند مورد زیر است :

• تغییر بافت سطح تماس.
• بهبود دوام سطح تماس.
• تسهیل جداسازی قالب از بتن.
• آببندی سطح تماس جهت مقابله با ورود رطوبت.

مواد رها ساز

مواد رها ساز قالب برای جلوگیری از چسبندگی و در نتجه تسهیل جداسازی بر روی سطوح تماس قالب بتن به کاربرده میشوند. این مواد را می توان به صورت دائمی در زمان ساخت و بر روی مصالح قالب بتن به کاربرد یا آنها را پیش از هر بار استفاده مصرف کرد. در زمان به کاربردن این مواد درکارگاه باید دقت کرد تا سطح درزهای ساخت یا میلگردهای آرماتوربندی آلوده نشوند.

5- انواع قالب  

قالب های تزئینی بتنی را میتوان از چوب, پلاستیک, گچ, لاستیک, بتن, الیاف شیشه, فلز یا مواد دیگر ساخت . نوع ماده انتخابی قالب ها به شکل مورد نظر , تعداد موارد استفاده مجدد , هزینه ساخت قالب و سادگی برپایی و جداسازی آن بستگی دارد .